Beyhaki, Abdurrezzak, İbn Ebi’d-Dünya ve Abdullah b. Mübarek’in beraber rivayet ettikleri bir mevkuf hadiste (sahabe sözü); kişinin namazına ve orucuna aldanılmaması gerektiği, asıl olarak ise emanete riayet edip etmediği, doğru sözlü olup olmadığı, herhangi bir günahla karşılaşması halinde imtihanı başarıp başaramadığı veya dünya nimetlerine karşı tutumu bağlamında, İslam’ı bütünüyle yaşayıp yaşamadığının ölçü alınması gerektiği bildirilmekte ve bize bu hususta uyarıcı bilgi verilmektedir. İbn Hacer hadisin, mevkuf ve sahih olduğunu bildirmiştir. Bu hadisin rivayetlerinden birkaçı şöyledir:
وَأَخْبَرَنَا وَأَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ بْنُ بِشْرَانَ بِبَغْدَادَ، أنا إِسْمَاعِيلُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّفَّارُ , ثنا أَحْمَدُ بْنُ مَنْصُورٍ الرَّمَادِيُّ , ثنا عَبْدُ الرَّزَّاقِ , أنا مَعْمَرٌ , عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ , عَنْ أَبِيهِ ، قَالَ : قَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ : " لا يَغُرَّنَّكَ صَلاةُ رَجُلٍ ، وَلا صِيَامُهُ , مَنْ شَاءَ صَامَ , وَمَنْ شَاءَ صَلَّى , وَلَكِنْ لا دِينَ لِمَنْ لا أَمَانَةَ لَهُ " .
Hişam b. Urve, babasından; o da Hz. Ömer (r.a.)’den naklediyor. Hz. Ömer (r.a.) şöyle demiştir:
“Bir kimsenin namaz kılması ve oruç tutması sakın ola ki seni aldatmasın! Her dileyen namaz kılabilir, oruç tutabilir amma, emanete riayet etmeyen kimsenin dini yoktur.”
Hadisin diğer varyantı da şöyledir:
“لَا تَنْظُرُوا إِلَى صَلَاةِ امْرِئٍ وَلَا صِيَامِهِ، وَلَكِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ حَدِيثِهِ إِذَا حَدَّثَ، وَإِلَى وَرَعِهِ
إِذَا أَشْفَى، وَإِلَى أَمَانَتِهِ إِذَا ائْتُمِنَ.”
“Kişinin (salt) namazını itibara alamayınız! Sadece orucunu da itibara almayınız! Konuştuğu zaman doğru söylüyor mu, nefse uyan bir günahla veya dünya nimeti ile karşı karşıya geldiğinde, vera’ ile hareket eder mi, kendisine bir şey emanet edildiğinde davranışı nasıl olur; siz asıl bunlara bakın.”
Kitaâbu’z-Zühd, Abdürezzak’ın Musannef’i ve Metâlib gibi kaynaklarda, aynı hadisin ilk kelimesi ”لا يَغُرَّنَّكَم=sakın sizi aldatmasın” ifadesiyle başlamaktadır.
AÇIKLAMA:
Sahabe sözüne mevkuf hadis denir. Rasulüllah Efendimiz (s.a.v.)’e ait sözler ise merfu hadistir. Sahabenin değeri ve kim olduğu konusunu müstakil bir makalede ele alacağız inşallah.
İnsanların korumak üzere birbirine bıraktığı veya bir kimsenin bakasından ödünç aldığı şeyler maddi anlamda emanettir. Kur’an-ı Kerim’de emanetlere riayet edilmesi emredilmiş emanete riayet, kurtuluşa eren müminlerin vasıflarından sayılmıştır. Hadis-i şerifte emanete hıyanet, münafıklık alametlerinden sayılmıştır. Şöyle ki:
“Munafığın alameti dörttür: Konuştuğunda yalan söyler, Söz verdiğinde yerine getirmez, kendisine bir şey emanet edildiğinde hıyanet eder, birisiyle anlaşmazlığa düştüğünde haddi aşar (hasmına zulmeder).”
İnsanoğluna verilen mal, can, evlat-ıyal, kendisine tevdi edilen görev ve ictimai sorumluluklar da birer emanettir. İnsanoğlunun uhdesine verilen bütün bu değerler, emanet sahibi Allah Teâlâ’nın emri doğrultusunda değerlendirilirse, emanete riayet edilmiş olur. Aksi halde, emanetin asıl sahibi olan Allah (c.c.)’nın rızasına uygun olmayan hayat, emanete hıyanet anlamına gelir. Kur’an-ı Kerim’de, emanetlerin ehline verilmesi emredilerek içtimaî sorumlulukların (görevin) liyakatli insanlara tevdi edilmesine işaret edilmiştir. Hadis-i Şerifte de görev emanetinin ehline verilmemesi halinde “kıyameti bekleyiniz” hatırlatması yapılmıştır. Bu hadis-i şerifin, Buhâri’de “ilim” bahsinde zikredilmesi de oldukça anlamlıdır. Cibril hadisinin sonunda ise, kıyamet alametlerinden biri olarak, ahir zamanda mal nimetinin ehil olmayanların eline geçeceğinin haber verilmesi, mal sahiplerine ayrıca bir sorumluluğu hatırlatmaktadır.
Manevi anlamda emanet ise, geçmişten bize tevdi edilen Dinimiz, dini değerlerimiz ve dini yükümlülüklerimizdir. Bu bağlamda, Kur’an, sünnet, İslam, sahabe, selef-i sâlihin, İslam itikadı, dini hükümler, ilim ve değer yargılarımız her mümin fert ve toplum için birer emanettir. Bunları korumak, yaşamak ve yaymak, Allah’ın yüklediği bir görev olarak en mühim emanetlerdir. Zira bu değerler bizim yaratılış gayemizi bize tanıtmaktadır. Bunları zayi ettikten sonra, diğer emanetlerin de bir değeri kalmaz. Kur’an-ı Kerim’de ve hadis-i şeriflerde iman ve ibadet yükümlüklerimiz yanında evlat, iyal ve yöneticilik sorumluluğuna da ayrıca dikkat çekilmiştir.
İşte Hz. Ömer (r.a.) Efendimiz bu bağlamda diyor ki; kişinin dindarlığı, emanete riayeti ve diğer dini yükümlülüklerini yerine getirmesiyle ölçülür. Yoksa Allah’ın tevdi ettiği maddi ve manevi emanetleri onun gösterdiği şekilde sevk ve idare etmeden, onun rızası doğrultusunda yaşamadan ve yaşatmadan, emanete riayet etmeden, yani teslim aldığı maddi emanetleri de sahibine aynen teslim etmeden, kişi dindar da olamaz, güvenilir de…
13.11.2017
Dr. Ahmet GELİŞGEN
“Vera’”, şüpheliden dahi sakınmak demektir.
Buhârî, İman, 37; Müslim, Îmân, 1.
Bu haber 4368 defa okunmuştur.
