Ebubekir hocanın 2008 yılında yazdığı bir yazı.. Cübbeli Hocanın da yanlış lanse ettiği gibi değil miş demekki, hoca orta yolu seneler öncesinden belirtmiş zaten..
Modern zamanlarda Ümmet´in yaşadığı arızalardan birisi de ilim ve alim konusundaki hassasiyet kaybıdır. Yaşadığımız durumun bir "arıza" olduğunu fark edemiyorsak, bu alanda oluşan boşluğu -kaçınılmaz olarak- farklı unsurların doldurmuş bulunmasındandır. Tasavvurumuzdaki kırılmanın da, rahmet ve bereketin hayatımızı büyük ölçüde terk etmesinin de izahı burada yatmaktadır.
Son zamanlarda dikkatimi çeken bir hususa getirmek istiyorum sözü: Bu köşeyi takip edenler, zaman zaman "iç muhasebe" kabilinden, bazı alimler hakkında bir kısım tesbitlere yer verdiğimi biliyor. İmam el-Gazzâlî ve onun İhyâ´sı hakkındaki değerlendirmeler de bu cümleden olarak burada zaman zaman dile getirildi.
Bazı kardeşlerimin İmam el-Gazzâlî´nin adı geçen eserindeki bir kısım rivayetlerin durumu hakkında muteber ulemanın tesbitlerini nakleden ifadelerimden hareketle, Hüccetu´l-İslam´ı ve onun muhalled eseri İhyâ´yı gözden düşürme anlamına gelen tavırlar içine girdiklerine dair duyumlar alıyorum.
Bu meseleyi ülkemizdeki bir kısım çevrelerin, "bazı cahiller İhyâ´da uydurma hadis olduğu şeklinde iftiralar atıyor"a dönüştürdüğü de hesaba katılınca, bu mesele hakkında bir kere daha açıklama yapma ihtiyacı hasıl oldu.
Öncelikle belirteyim ki, ne İmam el-Gazzâlî, ne de onun İhyâ´sı hakkında kişisel kanaatlere dayalı değerlendirmeler yapmak benim haddim değil. Bunun, "geleneği sorgulamak" gibi, hesabı kolay verilemeyecek ve dile getirenin kolayca altında kalıverdiği söylemler eşliğinde yapılan sübjektif değerlendirmelerden öteye geçme şansı olmayan bir modern durum olduğu da açık.
Öyleyse mesele nedir?
İhyâ´da mevcut bir kısım rivayetlerin aslının bulunamadığı, gerek Tâcuddîn es-Sübkî, gerekse Zeynuddîn el-Irâkî tarafından açıkça ifade edilmiş bir husustur. Adı geçen iki alim de Şafiî mezhebine mensup Hadis hafızlarındandır. Her ikisi de Tasavvuf´a yakınlığıyla maruftur.
İmam el-Gazzâlî sonrası dönemde -günümüze kadar- Hadis sahasında bezl-i cehd etmiş, eser vermiş olup da, İhyâ’daki bütün hadislerin sahih olduğunu söyleyen herhangi bir âlim bilmiyorum. Buna karşılık el-Irâkî, es-Sübkî, es-Sehâvî, es-Süyûtî, Ali el-Kârî, el-Aclûnî, el-Leknevî, el-Ğumârî, Ebû Gudde… ve daha birçok âlim İhyâ’daki “bazı” hadislerin asılsız olduğunu söylemiştir.
Şu halde söz konusu tesbitin ne el-Gazzâlî düşmanları, ne Hadis ilminin cahilleri, ne de Tasavvuf münkirleri tarafından yapıldığını söylemek mümkündür. Bu bir ilim borcudur ve ehli tarafından eda edilmiştir.
Peki İhyâ´da aslı bulunamamış rivayetlerin mevcut olması ne anlama gelir?
Bir kere şu noktanın altını kalın çizgilerle çizelim: Söz konusu rivayetler, İhyâ´nın hedefini, sistematiğini, temel tesbitlerini ve kıymetini etkileyecek türden değildir. Bu noktanın sağlamasını yapmanın en kolay yolu, es-Sübkî´nin zikrettiği ve aslını bulamadığını söylediği rivayetlere bakmaktır.[1] Yani İmam el-Gazzâlî, davasını bu rivayetler üzerine bina etmiş değildir. İhyâ´nın babları içinde zikredilen makbul hadisler, bablar içinde ele alınan meselenin esasını oluşturmaktadır. Söz konusu rivayetler ise konuyu teyit kabilinden tali unsurlar olarak zikredilmiştir.
Bütün bunlar İhyâ’nın “asılsız rivayetlerle dolu” bir eser olduğu anlamına gelmediği gibi, “okunmaması gereken” bir kitap olduğunu da ima etmez. İhyâ bizim vazgeçilmezlerimizdendir; döne döne okunmalıdır. Ne yazık ki bu eser hemen hepimizin kütüphanesinde bulunduğu halde ondan istifade konusunda yeterince nasipli olduğumuz söylenemez. İhyâ’daki asılsız rivayetler bulunması –ki bunlar nicelik(sayı) olarak çok azdır- onun kadrini asla tenkis etmez. İmam eş-Şafiî’nin de dediği gibi “Kur’an dışında kusursuz kitap yoktur.”
Dolayısıyla "İhyâ´da uydurma hadis var" diyerek bu muhalled eserin kadrini küçümsemek sadece bize zarar verir. Ne İhyâ, ne de sahibi bundan en küçük bir zarar görür. İhyâ okuyan bir kimse, Hadis ilminin inceliklerini öğrenmek için okumaz. Bu eserin iddiası bu değildir. Din İlimlerini İhya adı ve amacıyla yazılan bu eserin, maksada bihakkın hizmet etmediği söylenemiyorsa, mesele bitmiş demektir. el-Irâkî´nin İhyâ´nın hamişinde basılan tahricine dikkat ederek yapılacak okuma maksadı fazlasıyla hasıl edecektir. Yeter ki bizim İhyâ´dan samimiyetle istifade etmek gibi bir amacımız olsun!
İmam el-Gazzâlî ve eserleri hakkında Mağrib ulemasından el-Mazerî ve et-Turtûşî´nin tesbit ve tenkitlerinin yine es-Sübkî tarafından -dipnotta mezkûr eserde- muhtasaran cevaplandırıldığını da son bir not olarak düşmüş olalım.
Ebubekir Sifil Hoca
Mayıs - 2008
Dipnotlar
[1] Tabakâtu´ş-Şâfi´iyye, IV, 145-82
Bu haber 10142 defa okunmuştur.
